Tư vấn vận hành - bảo vệ nhà yến - kỹ thuật nuôi chim yến

Sau khi xây dựng nhà nhà yến chúng ta cần có những cách thức để vận hành và bảo vệ nhà yến trước những tác của các yếu tố bên ngoài giúp yến sào đạt chất lượng tốt nhất .Sau đây chúng tôi sẽ cung cấp một số thông tin giúp hoạt động này đạt hiệu quả hơn.  

Vận hành nhà yến

Theo những kỹ thuật nuôi yến chúng tôi đúc kết đồng thời quan sát và nhận thấy chim yến thường ưa sự yên tĩnh hoang sơ, chúng thường đến trú ngụ ở các ngôi nhà cũ, ít sử dụng hoặc phá vỡ môi trường đang tạo tự nhiên cho nó. Do vậy, bước đi đầu tiên để phát triển nghề này là chăm sóc đều đặn định kì cho nhà yến , bảo tồn và phát triển nhà yến.

 Cách làm hữu hiệu nhất trong thời gian đầu là không thu hoạch tổ hoặc chỉ thu hoạch tổ một cách chọn lọc sau khi chim con bay hết và có biện pháp chính xác sửa chữa ngôi nhà có yến đang ở khi thật sự cần thiết hoặc không hiệu quả. Việc vận hành nhà yến rất nhấn mạnh nguyên tắc là phải kiểm tra nhà yến một cách đều đặn và chỉ thu tổ sau khi chim con có thể bay và tự lo cho mình (khoảng 2 tháng tuổi).

Cách bảo vệ nhà yến ra sao ?

– Lắp đặt hệ thống quan sát (camera) trong và ngoài nhà yến để đảm bảo vệc giám sát các mối nguy hại cho nhà yến từ con người cũng như các tác nhân liên quan khác.

 – Tốt nhất, cửa ra vào nhà yến dành cho người phải dày 1 – 2 lớp và nên trang bị các loại khóa tốt để chống trộm. – Xây tường bao xung quanh nhà yến, phải có bảo vệ nếu gia chủ đầu tư xa vị trí nhà ở của mình.

 -Thiết kế lỗ ra vào của yến phải phù hợp , nếu có đủ điều kiện và cần thiết nên lắp hệ thống báo động quanh lỗ chú ý đến các loại thiên địch của yến -Mái trần nhà nên lắp khít và chắc có thể làm bằng xi măng nhưng chú ý đến nhiệt độ cho phù hợp

Một số thiên địch ảnh hưởng đến yến và nhà yến

– Các loài chim: chim đại bàng, cú mèo, quạ, bồ câu,… tốt nhất không nên để chúng bay xung quanh ngôi nhà yến, nếu thấy phải xua đuổi, không để chúng xâm nhập lại gần.

   – Chuột: chim yến rất sợ chuột, nếu chuột vào yến sẽ bay đi nơi khác nên bằng mọi cách phải ngăn chặn chúng từ mọi ngõ ngách để chúng không có cơ hội vào được (thấy là diệt).

  – Dơi: dơi rất hôi & luôn quấy động, thậm chí chúng còn ăn trứng và yến con, có nhiều nhất vào mùa khô khiến yến bay đi nơi khác.

  – Rệp: rệp là loại rất hôi, khi đóng gỗ tạo ra khe hở trên trần sẽ tạo điều kiện cho chúng sống và phát triển, yến khó chịu, không làm tổ.

  – Nhện: lưu ý lỗ ra vào có nhện và gián hay không, nếu có phải quét dọn ngay nếu không sẽ làm ảnh hưởng đường bay của yến. Để xây dựng nhà yến bền vững ngoài các yếu tố xây dựng nhà yến chúng ta cần thường xuyên chú ý vận hành và bảo vệ nhà yến trước các tác nhân ngoài.Trên đây là những kinh nghiệm chúng tôi rút ra được trong quá trình xây dựng nhà yến.Chúc các bạn xây dựng nhà yến tốt và đạt nhiều thành công.

Xác định số lượng chim và yến sào tại Việt Nam

Sản lượng yến sào khai thác thiên nhiên của Việt Nam vào năm 1996 là 3.658 kg, trong đó Khánh Hòa khoảng hơn 2 tấn còn lại là của Bình Định, Phú Yên, Đà Nẵng, Quảng Nam và các tỉnh khác. Các nhà Điểu học Việt nam và trên thế giới đã thống kê là ở Việt Nam vào năm 1996 có khoảng 186 con chim yến tổ đen và 750.000 con chim yến tổ trắng trong tổ số các loài chim yến cho tổ ăn được là 22.000.000 con gồm 8.000.000 cn chim yến tổ trắng và 14.000.000 con chim tổ đen sống ở vùng Đông Nam Á.

Số lượng chim yến chết mỗi năm ?

Tuổi thọ của chim yến có thể là 10 năm nhưng tuổi thọ trung bình chỉ khoảng 3,3 năm. Các nhà Điểu học đã nghiên cứu xác định tỷ lệ tử vong của lứa chim non mới ra đời trong năm đầu là 50%. Các nhà Điểu học đã nghiên cứu trong 10 năm 1982-1992 tại Khánh Hòa và kết luận là tỷ lệ tử vong hàng năm của chim yến ở Việt Nam là 18-22%.

Tỷ lệ tăng đàn của chim yến

Căn cứ vào các số liệu thu thập được trong nhiều năm của chim yến ở Việt Nam, các nhà khoa học dã xác định được các tỷ lệ: tỷ lệ tử vong là 20%/năm, tỷ lệ sinh sản thành công của lứa sau là 60%, mỗi đôi yến cho ra 1,2 con/năm, tỷ lệ tăng số tổ năm sau là 6-8%, tỷ lệ chim yến non trẻ bị chết trong năm đầu là 50%, tỷ lệ tăng đànlà 10,3-13,2% mỗi năm.   Khi nghiên cứu tỷ lệ chim non chết ở năm đầu tiên, các nhà khoa học đã phát hiện là hầu hết chim non trẻ sau khi rời tổ rất ít và không quay lại nơi chúng sinh ra mà tìm đến nơi ở mới.

 Nơi ở mới của số chim tăng đàn này có thể là các nhà yến cũ và nhà yến mới xây. Vào năm 1996, các nhà khoa học đã kết luận tỷ lệ tăng đàn của chim yến Việt Nam là 10,3%-13,2%/ năm, tỷ lệ này thay đổi tùy từng vùng và quản lý bảo dưỡng trứng và chim non.

Số lượng chim yến có thể vào ở trong các nhà yến là bao nhiêu ?

Việc quản lý khai thác yến sào thiên nhiên của các công ty ở Đà Nẵng, Bình Đinh và Khánh Hòa hiện nay tốt và hoàn thiện hơn. Chim yến nuôi trong nhà thì được sự chăm sóc và bảo vệ nên tốc độ tăng đàn có chiều hướng tốt nên cao hơn 10,3%, và vì còn tùy thuộc cân bằng sinh thái-môi trường và các yếu tố khác nên không thể cao hơn 13,2%/ năm. Chọn mức tăng đàn là 11,75% và tỷ lệ này không tăng giảm trong suốt thời gian từ năm 1997-2010, số lượng chim yến có thể có ở Việt Nam vào năm cuối năm 2010 là 3.349.411 con. Căn cứ sản lượng yến sào khai thác thiên nhiên năm 2010, Khánh Hòa thu 3.120 kg yến sào và các tỉnh khác khoảng 2.500 kg tăng gần gấp đôi so với năm 1996 nên có thể ước phỏng là có khoảng 1.250.000-1.450.000 con chim yến sống hoang dã trong các hang động, khoảng 1.800.000-2.000.000 con trú ở các nhà yến trong đất liền.

Lý do, vào năm 1996 khi các nhà Điểu học xác định số chim yến sống ở Việt Nam là 750.000 con, thời điểm này chim sống trong các nhà bỏ hoang trong đất liền còn rất ít. Số chim yến sống ở các nhà yến trong 14 năm (1997-2010) sinh sản và phát triển thành đàn, để đạt được số tối đa là 2.000.000 con phải do nhiều yếu tố tác động lớn của bão lụt, gió lớn, sóng thần, động đất, hạn hán… làm môi trường thiên nhiên bị biến đổi, chim phải rời bỏ các hang động vào đất liền. Các trận cháy rừng lớn ở Indonesia, Malaysia gây khói bụi ô nhiễm nhiều vùng rộng lớn làm chim yến hoang dã ở 2 nước này bay dạt về trú ở Phetchaburi, Chonburi, Hua Hin, Prachuap Khiri Khan, Chumpom, Chanthaburi, Rayong của Thái Lan, vùng cảng Shihanoukville, Koh Kong của Campuchia và các tỉnh phía Nam của Việt Nam.

 Giả định vào cuối năm 2010 số chim yến là 2.000.000 con trú ở 2.000 nhà yến, chia đều bình quân là 1.000 chim yến trú trong một nhà, có thể cho 755 tổ yến/năm gần 6,5 kg/năm. Các nhà chuyên môn đã ước định chỉ có 40-45% số nhà yến thành công, khoảng 20-25% nhà yến có thu nhưng ít và có khoảng 30-35% không hiệu quả cả năm chỉ cho vài kg tổ hay chim không về hoặc về nhưng không làm tổ bỏ đi là đúng. Số liệu này tương đối chính xác có thể chấp nhận được.

Tại sao có các nhà yến khai thác kém hiệu quả ?

Số phận của khoảng 30% gần 600 nhà yến khai thác không hiệu quả qui lỗi do tốc độ tăng đàn của chim chỉ ó 10,3-13,2%/ năm lên lượng cung chim yến non trẻ không đủ vào các nhà yến bùng phát trong 2 năm 2009 và 2010 là không thỏa đáng vì thực tế là có hơn 96% số nhà này đều có chim về, về ít hay nhiều, về có ở lại hay không và ở lại có làm tổ không. Đây là nguyên nhân mang tính kỹ thuật. Chủ đầu tư và các cơ sở dịc vụ kỹ thuật nhà yến biết rõ điều này nên đã trong các hợp đồng được ký kết không thấy ràng buộc số lượng chim yến về ở. Chủ đầu tư và cơ sở kỹ thuật chỉ có thể chắc chắn là chim sẽ về ở nhưng số lượng bao nhiêu và đến khi nào có chim về, vài chục hay vài trăm con thì không ai khẳng định.

 Và trong thời gian đợi chờ, những sai sót được phát hiện, vật tư thiết bị kém chất lượng, ván gỗ bị mối mọt nấm mốc và loa treble bị đứt, vận hành sai, không khí bị ẩm ướt không còn trong lành, chim yến bỏ đi…nhiều chủ các nhà yến này đã lên tiếng “Lộc trời dễ cho mà khó lấy ’’, có người chấp nhận bỏ cuộc chơi cho tháo dỡ cải sữa lại thành nhà ở, nhà kho, một số cho sữa chữa để duy trì. Một số nguyên nhân có tính kỹ thuật có thể xảy ra là:

 (1) Không điều tra kỹ nên nhà yến xây trong vùng không có hoặc có ít chim sinh sống.

 (2) Chim về nhưng môi trường bị biến động liên tục không phù hợp chim bỏ đi.

 (3) Chất lượng vật tư dụng cụ hỗ trợ kỹ thuật không đạt chuẩn hoặc lắp đặt sai, vận hành sau một thời gian bị hỏng hóc phải sữa chữa, bị mạt gỗ chim bỏ đi.

 (4) Vận hành sai gây ra nấm mốc, không khí trong nhà yến bị ô nhiễm chim bỏ đi.